Πρόδρομος Μποδοσάκης Αθανασιάδης: Ποιος ήταν ο ιδρυτής της ΛΑΡΚΟ
Το πραγματικό του όνομα του ιδρυτή της ΛΑΡΚΟ ήταν Πρόδρομος Αθανασιάδης. Έγινε γνωστός ως Μποδοσάκης (από την τουρκική ονομασία του «Πρόδρομος) και υπήρξε θρύλος για τον Ελλαδικό χώρο.
Ο Μπέης, όπως τον φώναζαν οι φίλοι του, ήταν ένας από τους πιο αινιγματικούς χαρακτήρες του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε το 1890 ή το 1891 στον Πόρο (τουρκικά: Bor, προφ. Μπορ), χωριό της επαρχίας Νίγδης στα βάθη της Μικράς Ασίας (περιοχή Καππαδοκίας), από φτωχή οικογένεια, με γονείς το Θωμά και τη Δέσποινα Αθανασιάδη, που είχαν συνολικά 5 παιδιά. Η ακριβής ημερομηνία γέννησής του δεν είναι γνωστή, καθώς δεν είχε δηλωθεί στα ληξιαρχικά αρχεία. Το όνομα Μποδοσάκης, με το οποίο έγινε γνωστός στη μετέπειτα ζωή του, αποτελεί την απόδοση του ονόματος Πρόδρομος στα τουρκικά.
Δέκα χρονών πήγε να βρει την τύχη του στα Άδανα, και μέχρι τα δεκαεπτά του είχε γίνει ένας από τους σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της περιοχής, με εμπορική δραστηριότητα πρώτα στη Μερσίνη και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη. Αγοράζει το κοσμοπολίτικο Σπόρτινγκ Κλαμπ της Σμύρνης για να γίνει λέσχη των αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού και Ναυτικού και μέσα σε μια νύχτα το ξενοδοχείο Πέρα Παλάς στην Κωνσταντινούπολη, κάνοντάς το κέντρο όλων των κοινωνικών εκδηλώσεων της πόλης.
Ο Μποδοσάκης όχι μόνο μια φορά, κατηγορήθηκε περίπου ως κατάσκοπος! Γνώρισε, μάλιστα, τη φυλακή και την εξορία…
Η πρώτη φορά ήταν κιόλας το 1915, όταν δραστηριοποιούνταν στη Μερσίνα της Μικράς Ασίας.
Τότε, καταγγέλθηκε στις οθωμανικές αρχές ότι ο αλευρόμυλός του χρησιμοποιούνταν για κατασκοπεία υπέρ των Αγγλο-γάλλων (οι Οθωμανοί ήταν σύμμαχοι των Γερμανο-αυστριακών στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο)!
Φυλακίστηκε για μικρό διάστημα, δικάστηκε από το στρατοδικείο και του επιβλήθηκε ποινή εκτόπισης στα Άδανα, υπό αστυνομική επιτήρηση.
Εκεί μάλιστα γνώρισε και τον Κεμάλ Ατατούρκ.
Όπως φαίνεται, η καταγγελία ήταν μέρος σχεδίου ανταγωνιστών του για να εξοντωθεί επιχειρηματικά.
Πλην, όμως, ο Μποδοσάκης όχι μόνο επιβίωσε, αλλά συνέχισε με άλματα την επιχειρηματική πορεία του.
Κατηγορούμενος
Τρία χρόνια αργότερα, θα βρεθεί πάλι κατηγορούμενος. Άγγλοι αιχμάλωτοι πολέμου των Οθωμανών, που είχαν δραπετεύσει από στρατόπεδο στην Ανατολία, θα βρεθούν στη Μερσίνα -την πρώτη έδρα των επιχειρήσεών του, μα και επίκεντρο μηχανορραφιών και δολοπλοκιών την εποχή εκείνη, λόγω της γεωγραφικής θέσης της. Από το λιμάνι της θα δραπετεύσουν με δικά του ρυμουλκά (τα χρησιμοποιούσε για της ανάγκες εφοδιασμού του οθωμανικού στρατού).
Κατηγορία
Η οργάνωση της φυγάδευσης αποδόθηκε στον Μποδοσάκη -κατηγορία που μπορούσε να οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα. Με τις διασυνδέσεις του στη στρατιωτική ηγεσία, αλλά κι ένα τεράστιο ποσό (500.000 λίρες) προς τον διοικητή της περιοχής, η υπόθεση «τακτοποιήθηκε».
Από τότε, όμως, ο Μποδοσάκης μετέφερε την επιχειρηματική έδρα του στην Κωνσταντινούπολη…
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήρθε στην Ελλάδα, με παρακίνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, του οποίου ήταν πολιτικός οπαδός, φέρνοντας μαζί του την τεράστια ήδη περιουσία του, και πρόσφερε στην πατρίδα του την πρώτη του δωρεά. Δωρίζει το 1919 τα χρήματα για να κτιστεί ένα σχολείο στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου σήμερα στεγάζεται το Μποδοσάκειο 2ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου.
Γρήγορα όμως ο Μποδοσάκης, μέσα στις δύσκολες συνθήκες της ρημαγμένης Ελλάδας της εποχής, χάνει την περιουσία του. Ωστόσο, δεν πτοείται, καθώς ξεκινάει και πάλι επιχειρηματική δραστηριότητα με μεγάλη επιτυχία: χημικές βιομηχανίες, υαλουργεία, ναυτιλιακές εργασίες, οινοπνευματώδη, ορυχεία και μεταλλεία, πυρομαχικά, που κάλυπταν το 35% του βιομηχανικού δυναμικού της χώρας.
Σημαντική ήταν η προσφορά του στον πόλεμο του '40, όταν τα αποθέματα πυρομαχικών της ΠΥΡΚΑΛ για τα οποία ο ίδιος ο Μποδοσάκης είχε μεριμνήσει ενισχύουν τον ελληνικό αγώνα. Χωρίς αυτά, ο πόλεμος θα είχε τελειώσει πολύ νωρίτερα διότι τα υπάρχοντα πυρομαχικά της ελληνικής κυβέρνησης επαρκούσαν μόνο για ένα μήνα και η προμήθεια από το εξωτερικό θα έπαιρνε τουλάχιστον έξι μήνες. Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα, ο Μποδοσάκης εγκαταλείπει τη χώρα.
Μεταπολεμικά, ασχολήθηκε με πλήθος βιομηχανιών, κυρίως εξαγωγικών: βοηθάει σημαντικά την ελληνική οικονομία και την αναστήλωση της χώρας δημιουργώντας ανάμεσα στ' άλλα, πάνω από 15.000 νέες θέσεις εργασίας.
Ο Μποδοσάκης διέβλεψε από πολύ νωρίς ότι το μέλλον της χώρας ανήκε στην εκβιομηχάνιση. Επί πενήντα πέντε χρόνια, οι δραστηριότητές του, που κάλυπταν το 35% του συνολικού δυναμικού της Ελλάδας στον τομέα αυτόν, εκτείνονταν σε όλους τους τομείς: πυρομαχικά, οινοπνευματώδη, λιπάσματα, υαλουργία, ναυτιλιακά, ασφάλειες, κατασκευές, αλλά κυρίως μεταλλεία και ορυχεία (Μεταλλεία Κασσάνδρας, Μεταλλεία Ερμιόνης, Εταιρία Μεταλλουργείων Λαυρίου Α.Ε., Λιγνιτωρυχεία Πτολεμαΐδος – ΛΙΠΤΟΛ, ΛΑΡΚΟ).
Παράλληλα με την επιχειρηματική του δραστηριότητα, ενισχύει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, εκκλησίες, φιλανθρωπικά ιδρύματα, πνευματικούς και καλλιτεχνικούς οργανισμούς, ιατρικές έρευνες. Μεταξύ άλλων:
- Χορηγεί υποτροφίες σε νέους για σπουδές.
- Χρηματοδοτεί την αγορά έκτασης 185 στρεμμάτων στην Κάντζα και την ανέγερση των αναγκαίων κτηριακών και αθλητικών εγκαταστάσεων για τη λειτουργία του Μποδοσάκειου Δημοτικού Σχολείου του Κολλεγίου Αθηνών, το οποίο και εγκαινιάστηκε το Σεπτέμβριο του 1977.
- Ιδρύει τη Γηριατρική Κλινική στο Κρατικό Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Αθηνών.
- Προσφέρει την κατοικία του στο Παλαιό Ψυχικό για να γίνει, μετά το θάνατό του, κατοικία του Έλληνα πρωθυπουργού (σήμερα στεγάζει το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού).
Κεντρικό όμως στόχο των οραματισμών του Μποδοσάκη αποτελεί η παιδεία. Προβλέπει στον Οργανισμό του Ιδρύματος που δημιούργησε το 1972, ειδικούς θεσμούς που θα βοηθήσουν νέους με υψηλές επιδόσεις και χωρίς οικονομικές δυνατότητες να επιδοθούν στην επιστήμη.
Πέθανε το 1979, αφήνοντας το Ίδρυμα Μποδοσάκη συνεχιστή του οράματος και της πολυσχιδούς του δράσης.
Η παρακαταθήκη του συνεχίζεται ακόμη και σήμερα μέσω του Ιδρύματος Μποδοσάκη, ενός σημαντικού φορέα, για την προαγωγή και ανάπτυξη της κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα
Θέσεις και…προφητείες
«Θα επεδίωκα και την ανταλλαγή των Ελλήνων της Κωνσταντινουπόλεως και την εγκατάσταση του Πατριαρχείου στο Άγον Όρος. Διότι γνωρίζω καλά τους Τούρκους.
Με τον ασιατικό τους τρόπο θα εξαναγκάσουν τους Έλληνες να φύγουν αργότερα. Και θα φύγουν κι αυτοί γυμνοί και πεινασμένοι…»
(προς τον Ελ. Βενιζέλο κατά την περίοδο της υπογραφής της συνθήκης της Λοζάνης το 1923)
«Πρόσεξε, πρόεδρε (Ελ. Βενιζέλος), ο Ισμέτ (Ινονού) είναι Ασιάτης. Όσα θέλει ακούει και όσα δεν τον συμφέρουν δεν τα ακούει» (1924)
«Μιας και έγινες αντιβασιλέας προσπάθησε να μιμηθείς τον Χόρτυ (Ούγγρος ναύαρχος, που έγινε αντιβασιλιάς, κήρυξε έκπτωτους τους Αψβούργους και κυβέρνησε από το 1920 ως το 1940 δικτατορικά) και να μείνεις αντιβασιλέας. Γιατί, όταν φέρεις τον βασιλιά δεν θα είσαι πλέον τίποτε!»
(προφητική «συμβουλή», που έμεινε μετά την παλινόρθωση των Γκλύξμπουργκ το 1935 μόνο μ έναν… μεγαλόσταυρο στο πέτο)
«Όταν έφθασα στην Αθήνα, παρ όλες τις ζημιές είχα μεγάλη περιουσία. Μη γνωρίζοντας ανθρώπους, την έχασα και άρχισα εκ νέου από το άλφα. Κανέναν δεν έβλαψα. Εν τούτοις οι εφημερίδες μου έγραψαν τα εξ αμάξης. Είναι πολύ περίεργος ο τόπος μας. Γι αυτό μην παραξενευτείτε αν ακούσετε να λένε ότι ο μεγαλειότατος (ο βασιλιάς Γεώργιος Β) χρηματίζεται! (1936)
«Οι Άγγλοι ήθελαν να πεινάσει ο ελληνικός λαός για να τον χρησιμοποιήσουν ευκολότερα στη μελετώμενη αντίσταση εναντίον των Γερμανών. Γι αυτό δεν επέτρεψαν να φθάσουν στην Ελλάδα τα φορτία που βρίσκονταν εν πλω και τα οποία είχαν παραγγελθεί από την ελληνική κυβέρνηση…» (κρίση για τη στάση των Βρετανών απέναντι στην Ελλάδα που πεινούσε το 1941)
Απόψεις και κρίσεις
«Τα μέλη της κυβερνήσεως καθώς και οι αξιωματικοί του Επιτελείου κατελήφθησαν από πανικό. Η μόνη τους φροντίδα ήταν πώς θα έφευγαν…» (διαπιστώσεις μετά τον βομβαρδισμό του Πειραιά από τους Γερμανούς στις 6 Απριλίου 1941)
«Πρόκειται περί του θάρρους της αγνοίας. Αλλά έχω την πεποίθηση ότι θα τα βγάλω πέρα» (όταν αναλάμβανε την κατασκευή «μπαζούκας» για λογαριασμό του ΝΑΤΟ το 1953, μη γνωρίζοντας περί τίνος προϊόντος πρόκειται)
«Αφού τα μεταλλεία αυτά (Λάρυμνα ) ενοχλούν τόσο πολύ το τραστ των Καναδών, ας μου δώσουν εκατό εκατομμύρια και τα κλείνω…» (1954)
«Μπορεί να πέσετε εσείς, μπορεί να πέσει η κυβέρνηση Καραμανλή, εγώ πάντως δεν πρόκειται να πέσω…» (προς τον Δ. Χέλμη το 1958)
«Άνθρωποι διευθύνοντες το μεγαλύτερο πιστωτικό ίδρυμα (Εθνική Τράπεζα) θυσιάζουν με ελαφριά τη συνείδηση τα συμφέροντα της χώρας και τον υπόγειο πλούτο αυτής ωσάν να επρόκειτο περί παλιατσαρίας!» (για την υπόθεση του νικελίου της Λάρυμνας το 1960)
«Η Εθνική Τράπεζα έπαψε να συνεχίζει την παράδοσή της και μετατράπηκε σε τοκογλυφικό σαραφλίδικο (τοκογλυφείο)» (1960)
«Δεν πρέπει να αυταπατώμεθα. Είμαστε δορυφόροι σας (η Ελλάδα στις Ηνωμένες Πολιτείες)… Γι αυτό ό,τι στραβό γίνει σ' αυτό τον τόπο το φορτώνουμε στην Αμερική και η κοινή γνώμη στρέφεται εναντίον σας (προς την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα το 1962, με τη συμβουλή «να μην ποντάρει σε ένα μόνο κόμμα».
«… Θα έφερνα στον Πειραιά το αγγλικό ναυαρχείο»
Ο μύθος και η πραγματικότητα συμπλέκονται στη δράση του Μποδοσάκη, από τα πρώτα του ακόμη βήματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ως το τέλος της ζωής του.
Μάλιστα οι συνεργάτες του διάλεξαν μια παραδοξολογία του για να τον αποχαιρετήσουν, όταν πέθανε το 1979. Με αυτή θεώρησαν ότι καταδεικνύεται το επιχειρηματικό μεγαλείο του.
Σύμφωνα με αυτή, λίγο πριν από την έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, βρέθηκε στο Λονδίνο για ζητήματα πολεμικής προπαρασκευής και την ανάθεση αγγλικών παραγγελιών: «Η συνεννόηση επέτυχε, το Αγγλικό Ναυαρχείο και οι ψύχραιμοι θαλασσοκράτορες ενθουσιάστηκαν με τα προσόντα αυτού του Έλληνα.
Αυτός (ο Μποδοσάκης) εμπιστεύτηκε σε φίλο του ότι, αν γνώριζε και την αγγλική γλώσσα, θα κατάφερνε να τους πάρει το αγγλικό ναυαρχείο και να το μεταφέρει στον Πειραιά…»
Διάλογοι
Ιδού ένα ενδεικτικό για την ιδιοσυγκρασία του απάνθισμα διαλόγων που είχε κατά καιρούς:
-Μποδοσάκη θα σε κάνω μεγάλο άνθρωπο!
-Κύριε πρόεδρε, είμαι βιομήχανος και θέλω να μείνω βιομήχανος. Δεν έχω καμία διάθεση να γίνω μεγάλος άνθρωπος…
(συνομιλία με τον Μεταξά, όταν ο Μποδοσάκης βρήκε τρόπο προμήθειας του στρατού το 1940 με πυροσωλήνες )
-Μεγαλειότατε, εδώ μοιράζουμε με το τσουβάλι τενεκέδες…
-Τι είναι αυτοί οι τενεκέδες;
-Τα παράσημα!
Θέλεις μήπως κι εσύ;
-Όχι, για τον Θεό μεγαλειότατε! Θέλω μερικούς για τους Γερμανούς…
(συνομιλία με τον Γεώργιο Β τις παραμονές κήρυξης του Παγκοσμίου Πολέμου. Δεκαπέντε χρόνια μετά ο Μποδοσάκης θα φορά με «καμάρι» το δικό του… τενεκέ).
– Τι θα έλεγες αν γινόταν πρωθυπουργός ο Κορυζής;
-Αν θεωρείται ότι ο πόλεμος είναι τραπεζική υπόθεση, να τον κάνετε. Διαφορετικά, θα ήταν έγκλημα. Άλλωστε ο άνθρωπος αυτός ούτε για τραπεζίτης δεν κάνει…
(συζήτηση με στελέχη του μεταξικού καθεστώτος μετά τον θάνατο του Μεταξά)
-Τι δουλειά έχουμε εδώ, μεγαλειότατε; Είμαστε αλήτες!
-Πώς και γιατί είμαστε αλήτες;
-Είναι φανερό, μεγαλειότατε, ότι όταν κάποιος χάσει την πατρίδα του είναι σαν τον περιπλανώμενο Ιουδαίο
(ο Μποδοσάκης στον βασιλιά Γεώργιο, όταν βρισκόταν στο Κάιρο μετά την εισβολή των ναζί στην Ελλάδα)
– Μην αυταπατάσαι. Χωρίς το όνομα Βενιζέλος, δεν θα σου εμπιστευόμουν ούτε οκτώ γουρούνια…
-Γιατί;
-Γιατί το βράδυ θα μου έφερνες επτά!
(ανταλλαγή «απόψεων» με τον Σοφοκλή Βενιζέλο το 1943 για την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση)
-Τι γυρεύεις εδώ, κύριε Μποδοσάκη; Μήπως πας για υπουργός;
-Εγώ δεν εννοώ να γίνω πρώην, όπως κάθε τόσο γίνεσαι εσύ. Είμαι και θα παραμείνω ο Μποδοσάκης
(«μπηχτές» στον αντιπρόεδρο της ελληνικής κυβέρνησης Κ. Τσαλδάρη το 1950 στην αμερικανική πρεσβεία)
-Μεγάλος άνθρωπος, τζάνουμ! Μεγάλος άνθρωπος (ο Ντε Γκολ)
– Το έχει πάρει επάνω του!
-Κι άλλοι το έχουν πάρει επάνω τους, χωρίς να είναι μεγάλοι!
-Ποιον εννοείτε;
-Εσύ ποιον λες;
(συζήτηση σε δημοσιογραφικό «πηγαδάκι» κατά την επίσκεψη του Γάλλου προέδρου στην Αθήνα το 1963. «Ακατονόμαστος» ήταν, βεβαίως ο Κ. Καραμανλής)
(Τα αποφθέγματα και οι διάλογοι έχουν αντληθεί από τις δύο βιογραφίες του ( Βρ. Σωτηρόπουλος «Μποδοσάκης», Κ. Χατζιώτης «Πρόδρομος Μποδοσάκης Αθανασιάδης», το «Αναμνηστικόν Λεύκωμα» της ΠΥΡΚΑΛ, όπως και από δημοσιεύματα του Τύπου)
Πηγές :