Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας: Η Ιστορία
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (K.K.E.) είναι ελληνικό μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα. Ιδρύθηκε το 1918 ως Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.). Σημερινός Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος είναι ο Δημήτρης Κουτσούμπας. Σύμβολό του είναι το σφυροδρέπανο. Είναι το μακροβιότερο κόμμα στην ελληνική πολιτική ιστορία.
Το κόμμα εκπροσωπείται στη Βουλή των Ελλήνων από δεκαπέντε βουλευτές. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκπροσωπείται από δύο ευρωβουλευτές, οι οποίοι ανήκουν στους μη εγγεγραμμένους. Είναι από τα λίγα σημαντικά σε απήχηση κομμουνιστικά κόμματα της Δυτικής Ευρώπης, που δεν ακολούθησαν τη γραμμή του ευρωκομμουνισμού. Επίσης, το Κ.Κ.Ε. είναι μέλος της Πρωτοβουλίας Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων και της Διεθνούς Συνάντησης Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων.
Ιστορικό
Μεταπολίτευση
Η περίοδος 1974-1989
Η έδρα του ΚΚΕ στον Περισσό. Η μακροβιότερη Γενική Γραμματέας του Κ.Κ.Ε. (1991-2013), Αλέκα Παπαρήγα. Ο εν ενεργεία Γενικός Γραμματέας της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε., Δημήτρης Κουτσούμπας.
Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το 1974, η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή νομιμοποίησε το Κ.Κ.Ε.. Στις εκλογές του 1974 το Κ.Κ.Ε., η Ε.Δ.Α. και το Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού συμμετείχαν από κοινού στην εκλογική διαδικασία ως Ενωμένη Αριστερά λαμβάνοντας ποσοστό 9,47%.
Στην περίοδο που ακολούθησε τη μεταπολίτευση, το Κ.Κ.Ε. κατάφερε να ενισχύσει τις θέσεις του στο συνδικαλιστικό και το φοιτητικό κίνημα και να ηγηθεί των κινητοποιήσεων εκείνης της περιόδου.
Κεντρικό σύνθημα αυτής της περιόδου υπήρξε η «Αλλαγή», που ερμηνευόταν ως ένα στάδιο δημοκρατικού μετασχηματισμού που υπό προϋποθέσεις θα οδηγούσε στον σοσιαλισμό. Σε αυτή τη βάση υπήρξε συνεργασία στο συνδικαλιστικό επίπεδο με τις δυνάμεις του ΠΑ.ΣΟ.Κ.. Αργότερα και ιδίως μετά το 1985, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. θεωρήθηκε ότι αθέτησε τις προεκλογικές του υποσχέσεις για φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις και κατεγράφη από το Κ.Κ.Ε. ως δύναμη ενσωματωμένη στο σύστημα.
Η περίοδος του Συνασπισμού και οι διασπάσεις
Το 1989 στη βάση του Κοινού Πορίσματος Κ.Κ.Ε. - Ε.Α.Ρ. συγκροτήθηκε ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου ως συμμαχία ανάμεσα στο Κ.Κ.Ε., την Ελληνική Αριστερά (μετεξέλιξη του Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού) και άλλες μικρότερες οργανώσεις της Αριστεράς.[10]
Ο Συνασπισμός συμμετείχε για τρεις μήνες από κοινού με τη Νέα Δημοκρατία στην κυβέρνηση Τζαννετάκη με σκοπό την άρση της ασυλίας του Ανδρέα Παπανδρέου και την παραπομπή του σε δίκη για το Σκάνδαλο Κοσκωτά και έξι μήνες στην οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα.[11]
Η συμμετοχή του Συνασπισμού στην κυβέρνηση Τζανετάκη με τη Νέα Δημοκρατία και μετά στην οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Ζολώτα με τη Ν.Δ. και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. ήταν η αφορμή που οδήγησε στη διάσπαση του Κ.Κ.Ε. και της Κ.Ν.Ε. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των αγωνιστών προχώρησε στη δημιουργία του Νέου Αριστερού Ρεύματος (Ν.Α.Ρ.). Επίσης η πλειοψηφία της Κ.Ν.Ε. που συντάχτηκε με το Ν.Α.Ρ. μετονομάστηκε στο 5ο Συνέδριο σε Κ.Ν.Ε. - Ν.Α.Ρ., τίτλο που κράτησε έως το Συνέδριο μετεξέλιξης το 1995, οπότε μετονομάστηκε σε Νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση (Ν.Κ.Α.). Η διάσπαση αυτή υπήρξε σχετικά μικρή για το Κ.Κ.Ε., αλλά τεράστια για την Κ.Ν.Ε., η οποία μετά από καιρό επανάκτησε ένα μέρος από την δύναμη της.[12][13]
Εν τω μεταξύ, στο περιβάλλον σύγχυσης και απογοήτευσης που διαμόρφωναν οι εξελίξεις στις λεγόμενες σοσιαλιστικές χώρες, μια ομάδα στελεχών (που ονομάστηκε από τον Τύπο «ανανεωτική») τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της εκ των βάθρων ανανέωσης και μετεξέλιξης της ιδεολογίας και της κομμουνιστικής φυσιογνωμίας του κόμματος και επιχείρησε να εργαστεί το Κ.Κ.Ε. σκληρότερα για τη μετατροπή του Συνασπισμού σε ενιαίο κόμμα, από συνασπισμός κομμάτων, όπως είχε αρχικά συγκροτηθεί.[14]
Το 1991, σε συνθήκες έντονης ιδεολογικής και πολιτικής διαπάλης, στο 13ο Συνέδριο[15] η λεγόμενη ομάδα των ανανεωτών μειοψήφησε οριακά, με την πολιτική της πρόταση για απόφαση να την ψηφίζει το 48% των συνέδρων του Κ.Κ.Ε.. Τελικά, εξελέγη Γενική Γραμματέας η Αλέκα Παπαρήγα.
Έτσι, το Κ.Κ.Ε. αποχώρησε από τον Συνασπισμό με την απώλεια ενός μεγάλου αριθμού στελεχών και μελών του, μεταξύ των οποίων 39 μέλη της ΚΕ του και 5 βουλευτές. Ανάμεσα στους αποχωρήσαντες ήταν ο πρώην Γ.Γ. Γρηγόρης Φαράκος και η Μαρία Δαμανάκη, τότε πρόεδρος του Συνασπισμού.
Η περίοδος της ανασυγκρότησης
Το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου, συνήλθε το 14ο Συνέδριο, που εκτίμησε τους παράγοντες που οδήγησαν στην κρίση και έθεσε ως στόχο την υπέρβαση της και την ανασυγκρότηση του κόμματος. Παράλληλα, άρχισε μια διαδικασία μελέτης της οικοδόμησης του σοσιαλισμού τον 20ό αιώνα και των αιτιών που οδήγησαν στην ανατροπή του.[16] Το 1996, στο 15ο Συνέδριό του, το Κ.Κ.Ε. διαμόρφωσε νέα στρατηγική και στόχους πάλης.
Το 16ο Συνέδριο (2000) προχώρησε σε πιο αναλυτική επεξεργασία της πολιτικής συμμαχιών του κόμματος. Εντούτοις, κατά τη διάρκειά του δημιουργήθηκαν τριβές στο εσωτερικό του Κ.Κ.Ε. σχετικά με την τακτική του κόμματος στο συνδικαλιστικό κίνημα και στη διαδικασία συγκρότησης συμμαχιών στα πλαίσια του Μετώπου. Αυτές οι τριβές οδήγησαν στην αποχώρηση ή τη διαγραφή στελεχών, όπως οι Μήτσος Κωστόπουλος και Γιάννης Θεωνάς.[17] Η ομάδα των διαγραφέντων, ίδρυσε αργότερα την Κίνηση για την Ενότητα Δράσης της Αριστεράς.[18][19] Οι εσωκομματικές διαμάχες ολοκληρώθηκαν δύο χρόνια αργότερα με την αποχώρηση του πρώην υπεύθυνου Γραφείου Τύπου του κόμματος Μάκη Κοψίδη.[20]
Με το 17ο Συνέδριο (2004) ολοκληρώθηκε η φάση της ανασυγκρότησης και τέθηκε ως κύριος στόχος η περαιτέρω ισχυροποίηση του.
Σημαντική πτυχή της πιο πρόσφατης δραστηριότητας του Κ.Κ.Ε. θεωρείται η ίδρυση του Πανεργατικού Αγωνιστικού Μετώπου (Π.Α.ΜΕ.) τον Απρίλιο του 1999. Το Π.Α.ΜΕ. είναι μια συσπείρωση εργατικών συνδικαλιστικών οργανώσεων με πανελλαδικά χαρακτηριστικά που διακηρύττει την ταξική πάλη και στοχεύει στην ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος. Κρατάει έντονα κριτική στάση απέναντι στην ηγεσία της ΓΣΕΕ, την οποία καταγγέλλει ως συμβιβασμένη. Το Δεκέμβρη, μάλιστα, του 2009 το Π.Α.ΜΕ. χαρακτήρισε απεργοσπαστική την ΓΣΕΕ, καθώς δεν κάλυψε την απεργία που είχαν προκηρύξει μια σειρά από πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια σωματεία της χώρας.[21]
Το 18ο Συνέδριο του Κ.Κ.Ε., που συνήλθε στην έδρα της Κ.Ε. στον Περισσό, εκτίμησε ότι ολοκληρώθηκε η διαδικασία ανασυγκρότησης και έθεσε ως νέο στόχο την ισχυροποίηση του κόμματος, μέσα από την παράλληλη αντεπίθεση του εργατικού και λαϊκού κινήματος.[22] Ακόμη, τις εργασίες του συνεδρίου απασχόλησε η μελέτη του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε τον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ και των αιτιών της ανατροπής του,[23] παράλληλα με τον εμπλουτισμό της προγραμματικής αντίληψης του Κ.Κ.Ε. για το σοσιαλισμό στην Ελλάδα.
Σε εκλογικό επίπεδο, τα ποσοστά του Κ.Κ.Ε. κυμαίνονταν από 4% έως 5% περίπου. Στις εκλογές του 1993 εξελέγησαν εννέα βουλευτές, στις εκλογές του 1996 και του 2000 εξελέγησαν έντεκα, ενώ στις εκλογές του 2004 εξελέγησαν δώδεκα. Στις εκλογές του 2007 το κόμμα αύξησε τα ποσοστά του (8,15% και 22 βουλευτές) και τα διατήρησε στο ίδιο περίπου επίπεδο και στις εκλογές του 2009 (7,54% και 21 βουλευτές).
Η περίοδος από το 2012 έως σήμερα
Κατά την προεκλογική περίοδο των βουλευτικών εκλογών του 2012 συχνά προτάθηκε η συγκρότηση ενός αντιμνημονιακού μετώπου η οποία απορρίφθηκε από το Κ.Κ.Ε. ως εξαπάτηση, καλλιέργεια αυταπατών για το λαό και σχέδια αναμόρφωσης του αστικού πολιτικού συστήματος εν όψει της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.[24] Επίσης αντιτάχθηκε και σε πιθανή συγκρότηση αριστερής κυβέρνησης, θεωρώντας ότι θα αποτελούσε μέσο που θα προκαλούσε τη συντηρητικοποίηση της εργατικής τάξης και το θάνατο του εργατικού κινήματος, αφού, κατά το Κ.Κ.Ε., φιλολαϊκή λύση δεν μπορεί να υπάρξει δίχως να αφαιρεθεί η ιδιοκτησία από τους καπιταλιστές και να κοινωνικοποιηθεί.[25] Τελικά, έλαβε 8,48% και εξέλεξε 26 βουλευτές. Την ίδια στάση κράτησε και στις εκλογές του Ιουνίου,[26][27] στις οποίες, ωστόσο, έχασε το μισό, περίπου, της εκλογικής του δύναμης (4,51%) και εξέλεξε δώδεκα βουλευτές. Η ίδια στάση, όσον αφορά τις συνεργασίες με άλλα κόμματα της αριστεράς, διατηρείται μέχρι σήμερα.[28]
Τον Απρίλιο του 2013 διεξήχθη το 19ο Συνέδριο του Κ.Κ.Ε., στο οποίο ψηφίστηκε το πρόγραμμά του κόμματος και εγκρίθηκε το καταστατικό του.[29] Εξελέγη επίσης η Κεντρική επιτροπή, η οποία σε συνεδρίασή της εξέλεξε τον Δημήτρη Κουτσούμπα στη θέση του Γενικού Γραμματέα του Κ.Κ.Ε.. Ο Κουτσούμπας διαδέχτηκε την Αλέκα Παπαρήγα, η οποία ήταν η μακροβιότερη Γενική Γραμματέας (1991-2013), μετά τον Νίκο Ζαχαριάδη.[30][31]
Στις ευρωεκλογές του 2014 το Κ.Κ.Ε. έλαβε 6,11% και εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές. Ωστόσο, απομακρύνθηκε από την ομάδα ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην οποία συμμετείχε, λόγω της παρουσίασης των θέσεων του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς ως ενιαίες θέσεις των κομμάτων που συμμετάσχουν στην ομάδα, καθώς επίσης και λόγω του γεγονότος ότι η ομάδα συντάχθηκε σε κρίσιμα ζητήματα με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και τους Φιλελεύθερους. Επίσης κατηγόρησε το γερμανικό κόμμα Die Linke, που συμμετέχει σε αυτήν την ευρωομάδα ότι εξισώνει τον φασισμό με τον κομμουνισμό.[32]
Το 2015 στις εκλογές του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου, έλαβε 5,47% και 5,55% αντίστοιχα και εξέλεξε δεκαπέντε βουλευτές.
Στις 30 Μαρτίου-2 Απριλίου 2017 πραγματοποιήθηκε το 20ό Συνέδριο του Κ.Κ.Ε..[33]. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε απολογισμός δράσης της Κεντρικής Επιτροπής και του κόμματος, προγραμματισμός νέων καθηκόντων και δράσης έως το 21ο Συνέδριο, καθώς και εκλογή νέας Κεντρικής Επιτροπής.[34] Γενικός Γραμματέας επανεξελέγη ο Δημήτρης Κουτσούμπας.[35]
Στις ευρωεκλογές του 2019 5,35% και εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές. Στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν εξέλεξε δεκαπέντε βουλευτές (5,30%).
Τον Ιούνιο του 2021 πραγματοποιήθηκε το 21ο Συνέδριο του Κ.Κ.Ε.. Έγινε απολογισμός και προγραμματισμός της δράσης του κόμματος και εξελέγησαν τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής.[36] Ο Δημήτρης Κουτσούμπας επανεξελέγη στη θέση του Γενικού Γραμματέα.[37]
Πρόγραμμα και Θέσεις
Το Πρόγραμμα[38] του ΚΚΕ που ψηφίστηκε στο 19ο Συνέδριο του ΚΚΕ, τον Απρίλιο του 2013 είχε τους εξής άξονες:
Ο χαρακτήρας της εποχής που ζούμε ορίζεται ως εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, πως η δουλειά του Κόμματος σε μη επαναστατικές συνθήκες είναι να προετοιμάζει τον υποκειμενικό παράγοντα δηλαδή να καθοδηγεί το λαό ώστε στις επαναστατικές συνθήκες να πάρει την εξουσία. Ακόμα ο ελληνικός καπιταλισμός εκτιμάται ότι βρίσκεται σε ενδιάμεση θέση στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα.
Θεωρείται ότι έχει ωριμάσει η αναγκαιότητα για μια άλλη εξουσία, που αναφέρεται ως Λαϊκή Εξουσία και θα έχει σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Η εξουσία αυτή θα προκύψει επαναστατικά και θα πραγματοποιηθεί από το Λαϊκή Συμμαχία. Η Λαϊκή Συμμαχία είναι μια συμμαχία αποτελούμενη από τις τάξεις και τα κοινωνικά στρώματα εκείνα που πλήττονται απ' την πολιτική των μονοπωλίων, δηλαδή την εργατική τάξη, τα μικρομεσαία στρώματα του χωριού και της πόλης, τη νεολαία, τις γυναίκες.
Η εξουσία αυτή θα οργανώσει την κοινωνία και την οικονομία προς όφελος του λαού κοινωνικοποιώντας όλα τα μέσα παραγωγής και θα έρθει σε σύγκρουση με τα μονοπώλια και τους διεθνείς οικονομικούς ή στρατιωτικούς τους οργανισμούς, όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ.